Новости | Блог великого скрипача - айткеша толганбаева

«Тағдыр жолы»
Қазақтың тұңғыш кәсіби скрипкашысы Айткеш Толғанбаев

"Тағдырластар" Айткеш Толғанбаев
Білім және мәдениет арнасы
25.11.2014 жыл

Казахский Паганини

Судьба этого человека достойна пера голливудского сценариста.
Юрий Каштелюк, «tengri», №2(7) 2007 г.

Он пронес свою мечту сквозь канонаду Второй мировой, немецкий плен, сталинские лагеря и бездушие советских чиновников. Он часто стоял на пороге смерти, но его ангелом-хранителем была скрипка. Сегодня его имя внесено в золотой фонд казахстанского музыкального искусства. Он — первый профессиональный казахский скрипач, один из основателей скрипичной школы Казахстана — Айткеш Толганбаев.

Мечта за 91 рубль

В селе Караул, что под Семипалатинском, об Айткеше говорили с ранних лет. Он обладал романтической натурой (видимо, сказались гены — предками мальчика были Абай и Шакарим) и абсолютным музыкальным слухом. Услышав мелодию по радио, мог мгновенно подобрать ее на мандолине, гитаре, домбре или сыбызгы.

В один из воскресных дней Айткеш вместе со старшим братом Балтакаем поехал в Семипалатинск, чтобы посетить одно из главных развлечений тех лет — кинотеатр. Перед сеансом играли музыканты. В их руках Айткеш увидел необычный музыкальный инструмент, немного похожий на гитару, но только меньший по размеру, с нежным лиричным звуком. Брат объяснил, что этот инструмент называется скрипкой. С тех пор Айткеш стал о ней грезить. В один из следующих приездов в Семипалатинск в витрине магазина он увидел свою мечту — скрипку, к которой был прикреплен ценник: «91 рубль». Мальчик остановился у магазина и стоял напротив витрины как вкопанный. Брату пришлось купить инструмент.

В селе не было преподавателей игры на скрипке, и юный Айткеш занимался сам. Вскоре он принял участие в смотре художественной самодеятельности, где его заметил председатель жюри, композитор Латиф Хамиди и настоятельно порекомендовал поехать в Алма-Ату, поступать в музыкально-педагогический техникум.

Ах, война, что ты сделала, подлая

Годы обучения в техникуме пролетели незаметно. Преподаватель, сосланный в Казахстан петербуржец Иосиф Лесман, считал Айткеша своим лучшим учеником, готовил к поступлению в консерваторию и прочил ему будущее Паганини. Но началась война, в одночасье нарушившая все планы. На фронт Айткеш взял с собой скрипку. Под Моздоком в минуты коротких передышек между боями он исполнял товарищам классику. Музыка поднимала боевой дух. А когда начинался бой, Айткеш мечтал об одном — выжить, чтобы еще раз взять в руки скрипку.

Начались проливные дожди. Бойцы не выдерживали, заболевали. Не выдерживала и скрипка. С болью в сердце пришлось Айткешу завернуть ее в тряпье и схоронить до лучших времен у местной старушки.

Упал, очнулся - плен

В одном из боев бригада, в которой воевал Толганбаев, попала под массированный обстрел. Контуженый и раненный в ногу, Айткеш потерял сознание. Когда очнулся, вокруг стояли немцы.

Так начались годы плена. В концлагере были холод, голод, издевательства, десятки, сотни смертей ежедневно... Как-то начальник лагеря спросил заключенных, есть ли среди них музыканты. Поскольку политруки говорили, что всю интеллигенцию, в том числе и музыкантов, немцы мгновенно расстреливают, Толганбаев решил промолчать. Но его вперед.
Айткеша вывели из строя и повели под конвоем. Мысленно он прощался с жизнью и своей мечтой — еще раз увидеть скрипку. Каково же было его удивление, когда перед входом в офицерский барак, куда привели музыканта, конвоир вручил ему старую потрепанную скрипку со струнами от мандолины.

«Сейчас ты пойдешь к коменданту и будешь играть. Играй хорошо, от этого зависит твоя жизнь», — сказ конвоир и втолкнул Айткеша в барак.
Коменданту понравилась игра казахского музыканта.

Выступают "шталины"

«Ты здесь пропадешь, сдохнешь с голоду или от болезни», — сказал комендант и распорядился отправить пленного скрипача в другой лагерь с более щадящим режимом.

Так скрипка спасала жизнь музыканту, но что ждало его впереди?.. Комендант — обер-лейтенант фон Волькерзам — решил познакомить жителей города с песнями и танцами народов СССР. Концерты проходили при полных аншлагах. Фрайбургцы с удовольствием слушали фольклорную музыку народов Страны Советов.

Во время одного из концертов произошел забавный случай: фельдфебель, исполняющий обязанности конферансье, вышел на сцену и объявил по-немецки, что выступают жители Кавказа — грузины. Но на аудиторию это не произвело никакого впечатления, публика смутно понимала значение слова «грузины».
После секундной паузы, не растерявшись, фельдфебель нашел выход и громко произнес, что выступать будут «шталины».

Казахская песня на земле Бетховена

После «шталиных» наступила очередь Айткеша. Фельдфебель с трудом произнес фамилию: «Толганбаев» и затем, переведя дух, добавил: «Азия».
Айткеш вышел на сцену. Зрители в передних рядах пристально изучали его, буравя взглядами. Он начал играть. Во время исполнения романса Бетховена в зале никто не шелохнулся, а после последних аккордов разразились бурные аплодисменты. Казахский музыкант понял, что контакт с залом установлен. Неожиданно ему в голову пришла идея сыграть импровизацию на тему «Елимай». Зал слушал ее, затаив дыхание, а потом вновь наградил музыканта громкими овациями.

В распоряжение ТНК

После этого концерта об Айткеше узнали в Берлине, в Туркестанском национальном комитете (ТНК). Казахский музыкант был в срочном порядке выписан в его распоряжение.
Айткеш немного слышал об этой организации. Она была образована казахом, жившим в Европе, — Мустафой Чокаем. Блестяще образованный Чокай руководил мечетью в Париже. Он объездил всю Европу с лекциями о народах Туркестана. К моменту начала войны Чокай сидел в концлагере, откуда, как гласит легенда, отправил письмо Гитлеру, что жители Средней Азии готовы вступить под его знамена, чтобы освободить регион от большевизма. Гитлер письмо одобрил. Так был образован ТНК, при котором действовал Туркестанский легион.

Во время службы в легионе Айткеш объездил с концертами многие страны Европы. Летом сорок четвертого, воспользовавшись неразберихой, царившей при отступлении немецких войск, при поддержке сил французского Сопротивления сумел бежать. После освобождения союзники передали Айтке-ша Советской военной миссии в Италии, и некоторое время он служил при начальнике миссии — майоре Румянцеве, а затем в обслуживающем персонале посольства в Риме. Это была счастливая мирная жизнь. Параллельно с работой в посольстве Айткеш играл в одном из небольших римских оркестров.

Но казахского музыканта тянуло на родину, он хотел встретить родных и продолжить образование в консерватории. Несмотря на уговоры посла, который прекрасно знал, что ожидает музыканта на родине, Айткеш вернулся в Алма-Ату.

По этапу

В Алма-Ату он приехал, как франт, одетый по последней европейской моде. Его внешний вид и европейский лоск разительно отличались от внешнего вида алмаатинцев. Приехав домой и обняв родных, Айткеш приготовился вновь поступать в консерваторию, но вскоре последовали арест, скоротечный суд и осуждение по 58-й статье, как врага народа, на двадцать пять лет.

В суровых колымских лагерях Айткеша опять хранила скрипка. Она помогла ему выжить, так как музыканты, игравшие в лагерном оркестре, пользовались некоторыми привилегиями. В лагере Толганбаеву посчастливилось встретить многих популярных артистов, среди которых был знаменитый Вадим Козин.

Все же последние годы ссылки Айткеш провел на бесчеловечных лагерных работах. От игры в оркестре он был отстранен за независимый характер и несгибаемое чувство собственного достоинства.

В 34 года - в первый класс

Вскоре после смерти Сталина его освободили. С большими сложностями удалось восстановиться в консерватории — помог композитор Ахмет Жубанов.

В 40 лет Толганбаев осуществил свою мечту и стал профессиональным скрипачом. Скрипка Айткеша, его ангел-хранитель, зазвучала в полный голос с профессиональной сцены.
Однако и в послевоенные годы его путь в большое искусство был тернист. Как бывшего врага народа его «опекал» КГБ, все советские награды заставили сдать. И даже в годы перестройки он не смог добиться реабилитации у президента СССР Михаила Горбачева. Ради этого отправился в Москву. Поскольку денег было не много, ночевал на вокзалах, пытаясь всеми правдами и неправдами попасть на прием к власть предержащим, но все было тщетно.

Но музыкант не унывал, ведь у него была любимая скрипка, которая поддерживала его. Как и положено, в финале голливудской истории Айткеша Толганбаева ждал хеппи-энд. Он был реабилитирован в первые годы казахстанской независимости президентом Нурсултаном Назарбаевым.

http://www.kazakh.ru/news/articles/?a=961

"Түркістан" легионында тұтқында болған скрипкашы қазақ

Қазақтың тұңғыш кәсіпқой скрипкашысы Айткеш Толғанбаевтың қилы тағдыры өнердің ешбір ұлтқа, жікке бөлінбейтінін, қасарысқан дұшпандықтың да өнер алдында дәрменсіз екенін дәлелдеп кеткен.

Ол кез Абай әндерінің қалың Тобықтыны былай қойып, қазақ даласына күннің таңғы шуағындай жамырай тараған шағы болатын. Анасы Бибісара Өтелбайқызы музыка тілімен айтқанда, өте сирек кездесетін мецо-сопрано дауысымен кешкілік ақын атаның сыршыл әндерін әуезге құмар ұлының құлағына тамызықтатып отыратын. Үш атадан келіп туысатын Абайдың әнін анасының аузынан естісе, Шәкерім қажының тағылымды кеңесі мен жүрегін жарып шыққан сиқырлы саздарын өз аузынан тыңдап өсті. Аштықтың азабын аз тартпаған.

Өмірдің алғашқы соққысы оған аштық жылдары сезілген еді. Аштықтан естері ауып, өз балаларының етін жегендерді көзімен көрді. Жағдайдың беталысынан тіксініп, барлығын бірдей аман сақтап қала алмайтындарына көзі жеткен үлкендер бірнеше баланы Семей өңіріндегі Жармадағы балалар үйіне тапсырады. Үлкен ағасы Иманбек аштықпен қоса ауру дендеп, сонда қайтыс болыпты.
Қуғындалған орыс жұртының жұрнақтарымен әредікте көршілес отырған кездерде баян, сырнай тартқанын көріп, сол кез үшін таңсық саналатын аспаптардың үніне елітсе керек. Бұл аспаптарды үйрену де талапты жасқа жеткіліксіз көрінді. Сөйте-сөйте Семей қаласындағы кинотеатрларда ойналған скрипка әуеніне біржола көңілі құлайды. Радиодан берілген скрипка үнін күнұзақ тапжылмай тыңдауды машық еткен інісінің бұл талабын жете бағалаған Балтақай 91 сомға скрипка сатып әперген күні ол музыкант болуым қажет деген байламға келеді. Сөйтіп, 1936 жылдың сәуірінде көркемөнерпаздар байқауына қатысып, Латиф Хамиди, Ілияс Жансүгіров сынды аузы дуалы қазылардың батасын алады. Сол кезде қазақтың күй өнеріне өлеңнен ескерткіш орнатқан І.Жансүгіров жас скрипкашының талантына тәнті болып, облыстық газетке жылы лебізді мақаласын берген көрінеді.
Осылайша бірінші ұмтылысынан-ақ көзге түскен дарынды талапкер сол кездегі Семей музыкалық театрының композиторы әрі дирижері Л.Хамидидің нұсқауымен қазақ музыкасының корифейі Ахмет Жұбановтың алдынан өтіп, драмалық-музыкалық техникумда Ленинградтан жер ауып келген Иосиф Лесманның шәкірті атанады. Көп күтпей-ақ Е.Брусиловскийдің «Қыз Жібек» спектаклінде және Е.Антопольскийдің, П.Чайковскийдің күрделі шығармаларын ұжымдық орындауларға қатысу арқылы шеберлігін шыңдайды.
Оның студенттік өмірі де аштықтан ес жинай қоймаған бей-берекет кезге сәйкес келді. Осындай қиын кезеңдерде М.Әуезовтің үйінде бірнеше рет болып, оның ағалық ілтипатын көреді. Алматыдағы негізгі қамқоршысы, училище директоры Сағыр Камалов «қара тізімге» ілініп, қамауға алынғанда өнердің ұлтқа бөлінбейтініне көзі жеткен Айткеш кейініректе ұстазы И.Лесман өзінің радиоға жұмысқа орналасуына ықпал жасағанын біледі.
Алдағыны болжаған адам бар ма? Бұдан кейін сұм соғыстан хабар жетіп, асыл армандар аяқсыз қалды. Майданда «Гриша» атанған ол жауынгерлердің өтініші бойынша әртүрлі ұлттың әуендерін скрипкаға салып, серіктерінің көңілін көтерумен болған екен. Қалт еткен дамыл сәттерінде жауынгерлердің көңілін аулап жүрген ол қырық екінші жылдың қыркүйегіндегі бір кескілескен шайқаста ауыр жараланып, тұтқынға алынады. Міне, музыканттың бұдан кейінгі өмірі тұтас бір тарихи романға жүк болатын дүние.

Еуропа төрінде «Елім-айды» сызылтқан
Тұтқындағы кездерде итке талату, биттен көз ашпау сынды қорлықтан бөлек, аштықтың азабына төзбегендерді қалай аздырғанын ол былай деп еске алады:
«Адам бәріне көнсе де, аштыққа шыдамайды екен. Үнемі ішер асқа жарымай, ашқұрсақ жүрген адамдар есінен ауысып, аң сияқты болып кететін көрінеді. Бір кешкілікте тұтқындағылар жаққан оттарының айналасына топтасып, өздерімен өздері болып отырған. ...Сүйретіле басып, көпшіліктен бөлініп, оқшаулау жерде отты айнала қоршай, топ құрып отырған тұтқындардың қасына келдім. Олар менің жандарына келіп отырғанымды байқаған да жоқ, бірдеңені отқа қақтап пісірген болып, жеп отыр. Біреуі «Әй, мынау өзі адамның еті дәмді екен» десе, екіншісі қостап, «Иә, ол әрі пайдалы» деп қойып, күйсеп жатыр. Жаным түршікті, лоқсып-лоқсып жібердім. Бұлар адам емес, аштықтың салдарынан жыртқышқа айналған нағыз адам етін жегіштер еді».
Бах, Моцарт, Бетховен сынды ұлы композиторларды дүниеге әкелген немістер-дің сүйікті аспабында ойнай алғанының арқасында талай рет жендеттердің қолынан аман қалған Айткеш Толғанбаев Фрайбург қаласында тұтқындағылардан арнайы ұйымдастырылған концертте қазақтың халық әні «Елім-айды» скрипкада ойнап, бір кездері Әміренің асқақ рухты әніне тебіренген Еуропаның төсінде азалы әуеннің зарын төгеді.

Мұстафа Шоқайға у берген кім?
Бұдан кейін ол еріксіз «Түркістан» легионына алынады. Бұдан бас тартқан жағдайда Вермахтың сотымен өлім жазасына кесілер еді. Батыр бабамыз өз естелігінде онда өз еркімен қатарға өткендердің аз болғанын және сәті түскенде өзінің Кеңес жағына өтуді күтушілермен бірге жүргенін анықтап жазған. Тіпті, әлі күнге дейін дүдәмал даудың тұздығы болып келе жатқан Мұстафа Шоқайдың бейнесі жайында естігендерін де естеліктерінде нақты адам аттарымен келтіре отырып баяндаған.
Айткеш Фрайбургтен Берлинге келісімен қолына қару алудан бас тартып, легионға қызмет етпейтінін ашып айтқаны үшін үй астындағы зынданға тасталады. Оны бұл тозақтан Мұхаметқали Бақыткерейұлы деген әнші легион командирі Эрнихке өтініп жүріп, құтқарып алған екен. Содан соң ол Мұхаметқалидың кеңесімен үгітшілер взводының құрамына кіреді. Сол кездері осынау әншінің аузынан Түркістан легионының құрылу тарихын естіген екен.
Гитлер 1941 жылы шабуылға шыққанда М.Шоқай концлагерьде отырып, неміс қолбасшысына КСРО-ның шығысында тұратын қазақ, қырғыз, өзбек, тәжік, түркімен сияқты Түркістанның халқынан тұтқынға түскендерді қол астына жиып берген жағдайда Германияның бірде-бір жауынгеріне қастық жасамай, өз Отанын азат етуге шығатынын айтып хат жазады.
Гитлер бұл ұсынысты мақұл көріп, Мұстафа іске кіріседі. Көп кешікпей қасындағы немістер оған атақты өзбек байының баласы, отызыншы жылдары Сталиннің нұсқауымен немістердің ауыл шаруашылығындағы жетістіктерімен танысып, тіл үйренуге жіберіліп, қайтпай қалған Уали Хаюмовты таныстырады. Бұл кей құжаттарда Уали Хаюмхан деп тіркелген, оның бір ауқатты немістің қызына үйленіп, сіңісе бастаған кезі екен. Жерлесін тапқан М.Шоқай оны өзінің адъютанты етіп алып, дәрі мен тамақты тек соның қолынан ғана ішетінін бірден ашып айтады. Ол кейін Түркістан ұлттық комитетін құрарда ең сенімді адамдарын жинап алып, тұтқындағыларды Түркістанның болашағы үшін аман алып қалу мақсатында осындай қадамға барып отырғанын, Германияның КСРО-ны жеңе алмайтынын айтады.
Артынша ол лагерьді аралап жүрген кезінде «тұмау тиіп», госпитальда көз жұмады. Мұхаметқали Бақыткерейұлының айтуынша, ТҰК президенттігін көздеген Уали Хаюмов неміс әйелімен ақылдаса келе, дәрігерлердің көмегімен у тауып, оны Шоқайдың тамағына қосып берген. Ол бұл әңгімелерді Мұстафаның қасында бірге жүрген Кәрім Қаратаев, Мәулікеш Қаймелдин, Мәжит Айтбаев, Дүйсен Қожановтың аузынан естігенін айтқан. Өнерін бағалап, шағын оркестрді басқартып, группенфюрер әскери атағын берсе де, әлгі оқиғаны естіп алған Айткеш басқа да пікірлестерімен бірге кез келген сәтте Кеңестер жағына өтуге әрекеттене бастайды. Уали Хаюмов легион әскерін Польша мен Одақ арасындағы шекарадағы ұрысқа пайдалану жөніндегі шешімге еш қарсылық білдірмеген көрінеді. Алайда, тұтқындар лек-легімен, ебін тауып, Кеңестер жағына өтіп болмағасын, оларды Еуропаға ішкерілете, Париж қаласына әкеледі. Дегенмен, мұнда да олар француз азатшыларымен ортақ тіл тауып, қарсы жаққа өтудің амалдарын ойластырып бақса керек.
1944 жылы Түркістан ұлттық комитетінің бірінші құрылтайы Венада өтеді. Құрылтайдан кейін А.Толғанбаевтың оркестрі өзбек пен қазақтың халық әндерінен үзінділер ойнап, М.Бақыткерейұлы болса, Сырым Датұлының бейнесін сахналайды. Кейіннен бұл екеуінің ішкі ойлары әшкере болып, күзетпен Тулуздағы Стауденс атты өлім лагеріне жөнелтіледі. Бақтарына орай, ағылшын-американ ұшақтары әуеден соққы берген тұста аман құтылады. Үркінді күндердің бірінде серігінен адасып қалған А.Толғанбаев француз партизандарының жағына өтіп, немістермен шайқасқа қатысады. Солайша Марсельден Италияның Неаполь қаласына өтіп, ақыры Кеңестер жасағына қайта қосылады.

Момышұлы мойындаған тұлға
Айткеш жарты әлемді дүр сілкіндірген алапат соғыстың Жеңістің сүйіншісін Римдегі Кеңес елшілігінде вахтер болып жүрген кезде естиді. Мұндағы күндер оның өмірінің ең бір жаймашуақ кезеңдері еді. Бір күн кезекте тұрса, екі күнгі бос уақытында Италияның атақты театрларын аралап, опера тыңдаумен болған ол, соған қарамастан елге оралуға талпынып, елшінің атына хат жазумен бо-лады. Сөйтіп, Михаил Костелевтің бұл өте асығыс шешім екенін ескерткеніне қарамастан өз дегеніне жетеді.
Небір зобалаңды көзбен көріп, 1945 жылдың аяғында елге оралған Айткеш әуелде бұрынғысындай қазақ зиялыларымен аралас-құралас болып, шығармашылыққа ден қоя бастайды. Жаңа жылды М.Әуезов, Б.Момышұлы, С.Мұқанов, М.Ғабдуллин, Е.Брусиловский, К.Бәйсейітова сынды тұлғалармен бірге Ғабит Мүсіреповтің үйінде қарсы алады. Сол кештегі сөз арасында неміс, француз, итальян халықтарының қазақ әндерінің скрипкадағы үніне ерекше ықылас танытып, қазақ музыкасына бас игендерін айтса керек. Сол кезде Баукең орнынан атып тұрады да:
– Міне, ақсақалдар! Сендер мына баладан үйреніңдер... Өз еңбектеріңді мақтан тұтасыңдар. Мына жігіттен туған халықты сүюді, сол халықтың атын шығаруды үйреніңдер. Сендермен бір үстелдің басында отырғым келмейді, – дегенге саятын эмоцияға толы сөздерді айтып, шығып кетеді.
Осы әңгіменің әсері болды ма екен, көп кешікпей «сатқындық жасады» деген желеумен Айткештің соңына қуғын түседі де, оған «Кеңес үкіметіне қарсы ұрандар айтып, үгіт жүргізді», «Отанын масқаралаған пьеса жазды» деген сияқты жаланың түр-түрі жабылады.
Жаланың жол таппайтын тұсы бар ма екен, сірә! Бұл жолы да нақ солай болып, Айткеш 1946 жылдың 3-ақпаны күні туған елі – Абайға қайтқалы тұрған жерінен қамауға алынып, Магаданнан бірақ шығады. Тергеуде оны Түркістан легионында жүріп, М.Әуезов, А.Жұбанов, Е.Исмаиловпен байланыста болғанын мойындатпақ болып, мейлінше азаптайды. Өзімен бірге ел ағаларының өмірін құрдымға сүйреуден бас тартқан ол Райымбек Сатпаев деген камералас қырғыздың арандатуымен «кінәсін мойындап», 1947 жылы 25 жылға кесіледі. Жердің шетінде жүріп те өнерінің арқасында маңайындағы жолдастарының өмірін сақтап қалады. Солайша мұнда да әйгілі «үш әріп» соңына түсіп, оны басқаларды арандатуға итермелеп бағады. Ол арандатуға көнбей, қасарысқаны үшін өмірі тіптен тозаққа айналса да, әйтеуір, араға 8 жыл салып, лагерьден босатылады. Магаданнан елге оралғаннан кейін де мемлекеттік қауіпсіздік комитетінің қызметкерлері оның қыр соңынан қалмаған екен. Ахмет Жұбановтың арқасында Алматы консерваториясының доценті атанғанымен, көп кешікпей барлық мемлекеттік марапаттары мен соғысқа қатысушы ретінде көрсетілетін жеңілдіктерінен айырылады. Оның үстіне «жығылғанға – жұдырық» дегендей, мұның бәрі КГБ тыңшысы болуға келіспегендіктен болып жатқанын білгенде туған қыздары мен жан жары, ағайын-жекжаттары да түсінбестік танытады.
Сол кезден бастап, Тәуелсіздік таңы атқанға дейін өзінің саяси бостандығы үшін күресіп, Мәскеуге сан рет барып қайтқан Айткеш Толғанбаев тек 1992 жылдың мамырында ғана Қазақстан Республикасы Бас прокуратурасының шешімімен «1920–1950 жылдардағы саяси қуғын-сүргін құрбаны» деп танылып, толық ақталып шығады.
P.S. Еліміздегі кәсіпқой скрипка мектебінің негізін қалаушы, «Қазақтың Паганиниі», Түркістан легионының мәжбүрлі жауынгері, бұрынғы ГУЛАГ тұтқыны атанып, бар ғұмыры күреспен өткен Айткеш Толғанбаев 1995 жылы өмірден озды. Соның өзінде оның артында Қазақ радиосының алтын қорында скрипкада орындаған музыкалық шығармалары, өнердегі өшпес өмірін жалғастырушы шәкірттері, орыс және қазақ тілдеріндегі «Қатал тағдыр тәлкегі» атты естелік-кітабы қалды.
Кітапты қазақшаға тәржімалаған оның немере інісі Манатай Балта-қайұлының айтуынша, «Қатал тағдыр тәлкегінің» «Кітап» баспасынан алғашқы шыққан нұсқасының таралымы аз болып, 2001 жылы «Ана тілі» баспасынан қайта жарық көрген екен. Алайда, соңғы нұсқада «ұмыт қалыпты» деген сылтаумен кітаптың соңғы тарауы берілмеген екен.
Қағаз бетіне түскен ақиқат ешқашан да жоғалмасы анық. Тек өкініштісі, кітап таралымының әлі де жеткіліксіздігі және онда Айткеш ағамыздың бірде-бір суретінің берілмегендігі. Тағы бір айтар нәрсе, оның өмірі мен қайраткерлік жолдары жайында ақпарат тек Абай ауданының маңына ғана емес, бүкіл елге таралуына қолғабыс ету – мәдени мұраларымызды түгендеушілердің парызы. Асылды, сірә, ұмытуға бола ма?!

КЕРЕК ДЕРЕК
Айткеш Толғанбаев (1922–1995) – қазақтың тұңғыш кәсіби скрипкашысы. Қарқаралы ауданының түлегі. Алматы музыка училищесін бітірген (1942). Ұлы Отан соғысына (1942–45) қатысушы. 1945 жылы Алматы мемлекеттік консерваториясына оқуға түседі. 1946–1955 жылдары репрессияға ұшырап, Колымада болды. Репрессиядан ақталып шыққан соң 1956 жылы консерваторияға түсіп, оны 1961 жылы бітірген. Консерваторияда ұстаздық қызмет атқарды. Қазақ әндері мен күйлерін, қазақ композиторларының шығармаларын өңдеп, скрипкаға лайықтап жазды. Оларды және классикалық шығармаларды өзі орындап, таспаға жаздырды. Өз өмірінен «Исповедь судьбы жестокой» («Қазақстан» баспасы, 1993) деген кітап жазып шығарды. Ол орындаған музыкалық шығармалар ұрпаққа асыл мұра болып, Қазақ радиосының «Алтын қорында» қалды.

altaynews.kz

Алаш тв телеарнасы

5 сәуір 2015 жыл

https://alashainasy.kz/alashuni/turkstan-legionyinda-tutkyinda-bolgan-skripkashyi-kazak-66553/

В Москве вышли стихи и очерк
Тимура Неталиева

Если я в жизни упаду, подберет музыка меня

В московском литературно-художественном альманахе Vita вышло несколько стихов и очерк «Скрипка-лиса» трагически ушедшего из жизни главного редактора «ЭК» Тимура Неталиева.

Случилось это благодаря основателю сборника Фаине Зименковой – российскому журналисту, кандидату педагогических наук, лауреату литературной премии им. Бориса Полевого. В альманах включены произведения совершенно разных по стилям и жанрам поэтов, писателей, музыкантов, актеров, режиссеров, журналистов и людей других профессий. Критерий отбора один – талант.

К сожалению, книга вышла очень ограниченным тиражом и разойдется по московским библиотекам. Поэтому ее не смогут прочесть все желающие.

По словам Фаины Зименковой, ее потряс очерк «Скрипка-лиса» Тимура Неталиева о казахстанском скрипаче Айткеше Толганбаеве. Много лет назад я прочла эту статью на страницах газеты «Экспресс К». В ней рассказывается о музыканте, который прошел и фашистские, и сталинские лагеря, но сумел выжить в самых жестоких условиях благодаря тому, что с ним был его любимый инструмент. Он мечтал сыграть Концерт для скрипки с оркестром Чайковского, и спустя много лет его желание осуществилось. Помните, как в песне поется: «Если я в жизни упаду, подберет музыка меня».

Прочтя текст Тимура Неталиева, вы услышите тот самый скрипичный концерт Чайковского, даже если никогда не слышали его. Потому что у этого очерка есть душа. Я вообще убеждена в том, что самые талантливые люди часто связаны с музыкой, пусть косвенно, как Тимур, который хорошо пел и, оказывается, тоже сочинял музыкальные композиции. Да и вообще, наверное, есть такие люди, чье искусство является воплощенной музыкой. Я знаю лично двух таких людей. Тимур был одним из них.

Наверное, такой щемящий текст напишет только добрый человек. Тимур ценил таких личностей. Недаром он так любил тех, кого окружающие называют «чудики», а Неталиев дал им совсем другое определение – «божьи люди». Он первый написал статью про Хотею – художницу, которая рассказывала о встречах с инопланетянами и изображала их на своих картинах. Кто-то покрутит пальцем у виска, иной посмеется над ней. А может, эта женщина и есть самая нормальная в нашем обществе? Обществе, где добро стало редкостью, а непохожесть воспринимается как сумасшествие.

Если существует параллельная реальность, то, наверное, Айткеш Толганбаев, также ушедший в мир иной, поблагодарил Тимура за эту статью и сыграл для него тот самый Концерт для скрипки с оркестром Чайковского. Найдите его в Интернете или сходите в консерваторию, чтобы услышать эту музыку. Так вы еще раз вспомните Тимура Неталиева – прекрасного журналиста и хорошего Человека.

Ольга ХРАБРЫХ 10 Августа 2018 год

https://exk.kz/news/38489/v-moskvie-vyshli-stikhi-i-ochierk-timura-nietaliieva

СКРИПКАШЫ ШЕРТКЕН СЫР

«Қазақтың Паганиниі»
киноға сұранып тұр

Екінші дүниежүзілік соғысқа қатысып, тұтқынға түскен, өнер құдіреті өмірін сақтап қалған қазақтың кәсіби скрипкашысы Айткеш Толғанбаев өзі туралы «Қатал тағдыр тәлкегі» атты кітап жазып кетті. Кезінде бұл кітапты оқып шыққан Өзбекәлі Жәнібеков белгілі журналист Қали Сәрсенбаймен әңгімелескенде «Не деген бейқам халықпыз? Мен де мәдениет министрі болдым ғой. Қанша қызмет атқардым десем де, тағдырдан аяу көрмеген мына бір қазақты білмейді екенмін. Тозаққа түсіп шыққан екен. Музыкант, понимаешь» деп толғанған екен.
Осы әңгімеден кейін Қали ағамыз Айткеш ақсақалды іздеп тауып, оның тағдыры туралы «Қазақтың Паганиниі» атты эссе жазды. Айтқандай, скрипкашының таланты жайында алғашқы болып «Құлагер» ақын Ілияс Жансүгіров сонау 1936 жылы қалам тербеді. Бертінде музыканттың мехнатқа толы өмірі жайлы біршама жазылды. Өзіміздің «Астана ақшамы» газетінің 1999 жылғы бір санында «Айткеш ағаның аманаты» аталатын мақала жарық көрді. Онда өмірден ерте озған жазушы-публицист Армиял Тасымбековке скрипкашының көзі тірісінде шерткен сыры баяндалған.Айткеш ата қайда туғанын, қайдан шыққанын, кім екенін қаламгерге айтып берген.

Мұны жоғарыда аталған сыр-сұхбаттағы Айткеш Толғанбаевтың мына сөзінен білеміз: «Менің өмірімде ән мен күй ерекше орын алады. Бәлкім, қиямет-қайымда тірі қалуыма бойыма біткен өнер, әсіресе скрипка аспабын меңгеруім себеп болған шығар… Венаны таңдандырдым осы өнеріммен. Скрипка тартатын мені, азиатты немістер, француздар қатты бағалады. Олардың арасында өнерді бағалайтындар асып-төгіліп жатады. Әсіресе, сұлу бикештері мені – азиат скрипачты қалай ұнатты, ойпыр-ай! Жүрегім жылады. Өнер тірі болса мен де тірімін ғой деп өзіме өзім тәубе жасадым. Скрипкада Верди, Бизе, Брамс шығармаларын сызылтқанымда олар таңдай қағатын. Сарасатенің «Цыганские напевыйын» орындағанымда олар аттай желетін. Тұтқындардың мейірі қанып, ал мені тұтқындаушылар тіпті бостандыққа шығарып жібергісі келеді… Өнер барлық тілге ортақ. Жау бомбасынан жаралы болып тұтқынға түскенімде, немістің обер-лейтенанты өнер адамы екеніме басында сенбеді. Ал мен скрипкада ойнағанда ол басын құшақтап ойға қалды».

ТҰТҚЫНДЫҚ ӨМІРДЕГІ ТАМҰҚТЫҚ ДЕКАДАСЫ.
Айткеш Толғанбаев тұтқында жүріп, Әміре Қашаубаев секілді Еуропаға қазақ өнерін таныстырды. Құрманғазының «Сарыарқа», «Ақбай», «Кісенашқан», «Түрмеден қашқан», «Балбырауын», «Қайран шешем» күйлерін, Түркештің «Көңілашар» күйін скрипкада күңірентті. Ал «Елім-айды» еңіреткенде немістердің өзі күрсінетін.

Осы жылдың басында 101 жасқа қараған шағында Түркияда өмірден озған скрипкашы Әлім Алмат, әнші Мұхаметқали Бақыткерейұлы, қаламгер Хамза Абдуллин, ақын Мәжит Айтбаев Айткеш Толғанбаев секілді Түркістан легионы сапында болды. «Біз Екінші дүниежүзілік соғыста «қазақ өнері мен әдебиетінің тұтқындық өмірдегі тамұқтық декадасын» Вена қаласында көрсеттік» деген еді Айткеш ата Армиял Тасымбековпен әңгімесінде.
Арада 80 жылға жуық уақыт өткенде сол Вена қаласы қазақ скрипкашысының тағдырын өнер тілінде кестелеуге пейіл танытты. Жуырда Австрияның Қазақстандағы елшілігі Қазақ ұлттық өнер университетімен бірге Астананың 20 жылдығына арнап «Скрипкашы» атты драманы сахналады. Елші Герхард Сайлердің шақыруымен австриялық режиссер Лукас Сежпик аталмыш университеттің студенттерімен қосылып қойған қойылымға университет ректоры, Қазақстанның Еңбек Ері Айман Мұсақожаева қолдау көрсетті. Роза Мұқанова, Ерсайын Тәпенов, Тілектес Мейрамов сынды қазақ әдебиеті мен театр өнерінде өзіндік орны бар тұлғалардың шәкірттері спектакльді жастық жалынмен алып шықты. Сценарий негізіне Айткеш Толғанбаевтың «Қатал тағдыр тәлкегі» кітабы алынды.
Спектакль университеттің шағын залында қойылды. Туындыны тамашалап отырып, осындай тағдырлы тұлғаның өмірін үлкен сахнаға шығарса, артық етпейді деп ойладық. Бұған қоса, кино түсірілсе, тіпті тамаша болар еді деген ойға келдік.

ҰЛТТЫҢ ЖАНЫ ҚАЙДА?

Бірақ мынаны ескеру керек: бірнеше жыл бұрын Қ.Қуанышбаев атындағы мемлекеттік академиялық Қазақ музыкалық драма театры қойған «Әміре» драмасы мен биыл кинотеатрларда көрсетілген «Әміре» кинотуындысын біразымыз көрдік. Кино көңілден шықпаған соң, кей әріптестеріміздің «спектакль фильмнен асып кеткен екен» деген пікірін естідік. Америкалық режиссер Джеф Веспа түсіріп, оның отандасы Бенжамин А.Ванн дер Вин сценарийін жазған кинотуындыдан, шынымен, ұлттың жанын көре алмадық.
Жақында Ұлы Жеңіс күніне орай отандық телеарналардан Қазақстан мен Ресей бірігіп түсірген «28 панфиловшы» фильмі көрсетілді. Ким Дружинин мен Андрей Шальопа режиссері болған, кейінгісі сценарийін де жазған. Бұл екеуі де ресейлік мамандар. Актерлер де, негізінен, Ресейден тартылған. Өзіміз Әзиз Бейшенәлиевтен басқа ешкімді жыға танымадық. Бастапқыда Әзиздің кімді сомдағанын да түсінбей қалдық. Бауыржан Момышұлын шығар деп ойлағанбыз. Сөйтсек, оған Болатов дейтін кейіпкер бұйырыпты. Ең сорақысы, Алматы облысының Ақсу ауданынан шыққан Кеңес Одағының Батыры Нарсұтбай Есеболатовтың рөлін Владислав Погиба сомдады. Қазақ жігітін өзге ұлт өкілі сомдайтындай басымызға не күн туды?! Тұлғаларымызға қатысты кинотуындылардың тізгінін қашанға бері басқа біреуге бере береміз?!

ТҰЛҒАЛАРДЫ ТАНЫТУДЫҢ БІРДЕН-БІР ЖОЛЫ

Өзбекәлі Жәнібековтің атын мақаламыздың басында бекер келтірмедік. Ол сияқты ұлт тұлғаларына жаны ашитын, ұлттық өнердің болашағын ойлайтын басшы бар ма қазір?! Мәдениет және спорт министрі Арыстанбек Мұхамедиұлы киноға сұранып тұрған Айткеш Толғанбаевтың Германия, Австрия, Франция, Италия сынды Еуропаның маңдайалды мемлекеттер халқын тамсандырған өнері мен өмірі жайлы біле ме?
Айтпақшы, саңлақ скрипкашы туралы спектакльдің сахналануына қол ұшын созған Айман Мұсақожаева Қазақстан кинематографиялық өнері мен ғылымдары академиясының президенті қызметін қоса атқарып отыр. Айман Қожабекқызы Айткеш Толғанбаев жөнінде кинотуындының түсірілуіне атсалысуы тиіс деп ойлаймыз. Сценарий керек болса, белгілі журналист Серік Жанболат тегін жазып беремін деп «Фейсбук» арқылы жар салғанына да бір жылдан асты.
Шәкәрімнің тәрбиесін көрген, Ахмет Жұбанов, Латиф Хамиди сияқты аса көрнекті композиторлардың батасын алған, Мұхтар Әуезов, Бауыржан Момышұлы, Сәбит Мұқанов, Мәлік Ғабдуллин, Евгений Брусиловский, Күләш Байсейітова, Ғабит Мүсірепов сынды алыптармен араласқан Айткеш Толғанбаев туралы фильмде аттары аталған тұлғалар көрінсе, тіпті ғажап болар еді. Тұлғаларды танытудың бірден-бір жолы – олар туралы сапалы, әсерлі фильмдерді түсіру.

Аманғали Қалжанов

"Астана ақшамы" 9 маусым 2018 жыл

https://www.astana-akshamy.kz/qazaqtyng-paganinii-kinogha-suranyp-tur/

Алматы қаласындағы көше атауына қазақтың тұңғыш кәсіби
скрипкашысы, Қазақстанның скрипка мектебінің негізін қалаушы
Әйткеш Толғанбаевтың есімін берудің тұсаукесері.
Алматы қаласы, Хан-шатыр көшесі, 287\1
"Шах" мейрамханасы
27.04.2022 жыл

"Первая скрипка"
в Алматы появилась улица, носящая имя фронтовика, корифея музыкального искусства Казахстана Айткеша Толганбаева!

В Алматы появилась улица, носящая имя фронтовика Айткеша Толганбаева

Айткеш Толганбаев вошел в историю как первый профессиональный казахский скрипач.

Его одаренность проявилась еще в раннем детстве, когда он стал воспроизводить на домбре сложные произведения. Консерваторию музыкант окончил уже зрелом возрасте, после Великой Отечественной войны и сталинских лагерей...

Новая улица появилась в Алатауском районе города. В честь этого события дочь маэстро – музыковед и общественный деятель Саулета Толганбаева провела творческий вечер «Памяти отцов». Участниками мероприятия стали коллеги и ученики музыканта. Они делились воспоминаниями о своем товарище и педагоге.

Саулета Толганбаева напомнила биографию своего отца. Айткеш Толганбаев (1924–1995) был родом из села Караул, что под Семипалатинском. Его родители ценили искусство – в доме бывал Шакарим, другие известные акыны.

– В своей книге воспоминаний «Исповедь судьбы» папа писал, что музыка окружала его с детства. Это были звуки степи – трели птиц, голос ветра. И, конечно же, в ауле звучала домбра.

Не было дома, где не владели бы этим любимым в народе инструментом, – сказала Саулета Толганбаева.

Видя стремление Айткеша учиться музыке, его старший брат Балтакай приобрел для него домбру, гармонь и гитару. Все эти инструменты мальчик освоил самостоятельно. Но особенно, по словам дочери музыканта, ему нравилась скрипка, которую брат по случаю купил в Семипалатинске. С тех пор подросток с ней не расставался.

На проводившейся в Семипалатинске олимпиаде художественной самодеятельности дарование Айткеша Толганбаева разглядел Латиф Хамиди. Композитора поразило, как, не зная нотной грамоты, мальчик исполнял сложные произведения. Выяснилось, что он слушал их по радио, а затем воспроизводил по памяти.

Композитор порекомендовал Айткешу отправиться на учебу в Алма-Ату, где к тому времени открыли Муздрамтехникум. В те годы там преподавали Ахмет Жубанов, Иосиф Лесман – последователь знаменитой Санкт-Петербургской скрипичной школы Леопольда Ауэра.

Айткеш Толганбаев поехал в Алма-Ату, поступил в техникум и через несколько лет успешно его окончил. Одаренному юноше прочили большое музыкальное будущее, но началась война.
Собираясь на фронт, он взял с собой скрипку.

– Как рассказывал папа, бойцов его подразделения практически безоружными отправили на Северный Кавказ. Между тем немцы были серьезно вооружены. Во время одного из ожесточенных боев его ранило, он потерял сознание, а очнулся уже в окружении врага, – рассказала дочь музыканта.

В плену Айткешу Толганбаеву сохранила жизнь скрипка: начальник концлагеря оказался меломаном, отнесся с сочувствием к музыканту – помог переправиться в тыл, в Германию.

Там Айткеш Толганбаев оказался в музыкальном подразделении Туркестанского легиона: пленные музыканты из республик Средней Азии ездили с концертами по немецкому тылу и оккупированным Германией территориям, играли для обычных слушателей. К слову, наряду с классическим репертуаром скрипач исполнял и казахскую музыку. Так музыкант рассказывал европейским слушателям о своей далекой родине и ее культуре.

Когда союзники открыли второй фронт, Айткешу Толганбаеву удалось бежать. Он присоединился к французскому Сопротивлению, а затем, по окончании войны, работал в советском посольстве в Риме.

– Папа мог остаться за рубежом, но его тянуло на родину, в Казахстан. Он вернулся и вновь оказался в лагерях, только уже в сталинских. Как и в Германии, выжить ему помогла скрипка – он играл в лагерном музыкальном коллективе, – поделилась Саулета Толганбаева.

Из сталинских лагерей удалось освободиться уже в годы «оттепели» – была снята судимость, появилась возможность вернуться на родину.

Приехав в Алма-Ату, Айткеш Толганбаев поступил в консерваторию. Начал учиться, когда ему было уже за тридцать, а окончил вуз в сорок лет.

– Папиной дипломной работой стал скрипичный концерт Чайковского: услышав его юношей, он дал себе слово, что когда-нибудь исполнит эту музыку со сцены. Так, пройдя сквозь жестокие испытания, он смог воплотить свою мечту, – сказала Саулета Толганбаева.

При этом дочь музыканта добавила, что трудности отца не закончились в мирное время, шлейф «врага народа» тянулся за ним долгие годы. И только уже в период независимости Казахстана он смог добиться полной реабилитации.

После окончания консерватории Айткеш Толганбаев концертировал и преподавал.

Заслуженная артистка Казахской ССР, балерина и педагог-репетитор Людмила Рудакова отметила, что война и другие тяжелые испытания, выпавшие на долю народа, породили сильных духом людей. Они не озлобились, а, наоборот, стали примером чести и достоинства.

На вечере были продемонстрированы кадры фото- и видеохроники, посвященные жизненному и творческому пути Айткеша Толганбаева, а также скрипичные произведения в исполнении первого профессионального казахского скрипача.

Статья опубликована в №48–49, от 07.05.2022 газеты "Вечерний Алматы" под заголовком "Первая скрипка".

https://vecher.kz/v-almati-poyavilas-ulitsa-nosyashchaya-imya-frontovika-aytkesha-tolganbaeva

"Мы тюрки"

Айткеш Толганбаев (1924-1995) - скрипач, основоположник профессиональной скрипичной школы Казахстана. Потомок Абая.

Прекрасный музыкант, признанный еще в 1961 году первой скрипкой республики. Замечательный педагог-новатор, музыковед, автор пособий для городских и сельских музыкальных школ, автор «Сборника транскрипций для скрипки и фортепиано», где впервые для исполнения на этих инструментах были систематизированы и обработаны казахские мелодии и кюи.

Бывший участник Великой Отечественной, узник фашистских лагерей и ГУЛАГА, он больше половины жизни носил клеймо “враг народа».

У каждого в жизни - свое начало. Айткеш родился там, где ему уготовано было появиться на свет - в степях под Семипалатинском, в селе Карауыл. Маленький мальчик сидел на крыше, смотрел на ночное небо, усыпанное звездным бисером, и казалось ему, что он один-одинешенек на всей огромной планете. А степь была переполнена пульсирующими звуками, которые сливались в прекрасную мелодию. Ранняя любовь к музыке объяснялась просто: в роду Айткеша были великие Абай и Шакарим.

К десяти годам мальчик свободно играл на всех музыкальных инструментах, которые были только в казахском ауле.

Обладал абсолютным музыкальным слухом. Услышав мелодию по радио, мог мгновенно подобрать ее на мандолине, гитаре, домбре или сыбызгы.

Айткеш уже твердо знал - он станет скрипачом. Это он понял, когда услышал по радио, как играет выдающийся музыкант Мирон Полякин. Когда ему было 10 лет, старший брат Балтакай купил ему скрипку в Семипалатинске. В селе не было преподавателей игры на скрипке, и юный Айткеш освоил игру на скрипке сам.

В апреле 1936 года, когда в Семипалатинске проводилась олимпиада художественной самодеятельности детей, Айткеш Толганбаев, не знавший ни одной ноты, занял на ней первое место. Председатель жюри Латиф Хамиди настоятельно порекомендовал поехать в Алма-Ату, поступать в музыкально-педагогический техникум к Ахмету Жубанову.

Годы обучения в техникуме пролетели незаметно. Преподаватель, сосланный в Казахстан петербуржец Иосиф Лесман, считал Айткеша своим лучшим учеником, готовил к поступлению в консерваторию и прочил ему будущее Паганини. Известный скрипач Марк Сквирский как-то сказал про Толганбаева: "Этот юноша будет иметь мировое имя. Если ничто не помешает ему". Помешала война.

Юноше прочили мировое имя в скрипичной карьере, но помешала страшная война, которая перевернула всю жизнь и многое отняла. Летом 1942-го 545-й стрелковый полк, где служил гвардии рядовой Толганбаев, перебросили на Кавказский фронт. В октябре 1942 года под Моздоком после очередного тяжелого боя Айткеша контузило и ранило в ногу, он попал в плен. Сюда в лагерь для военнопленных немцы согнали несколько десятков тысяч человек. Очень много людей умирало ежедневно от ран и голода. Трудно сказать, чем бы все это кончилось для Айткеша, если бы не случай. Комендант лагеря, молодой немецкий лейтенант, оказался любителем классической музыки. Он приказал отобрать музыкантов из числа военнопленных. Игра Айткеша удивила коменданта, она ему понравилась. Начальник лагеря спас жизнь музыканта и распорядился отправить пленного скрипача в Германию в город Фрайбург, в лагерь с более мягким режимом.

Потом был Туркестанский легион, где вместе с другими музыкантами, людьми разных национальностей, Толганбаев в составе особой бригады искусств Туркестанского легиона выступал в городах Польши, Франции, Австрии. Затем был побег, участие в партизанском отряде Французского сопротивления.

В конце войны, в 1945 году талантливый скрипач Айткеш Толганбаев работал в советском посольстве в Италии, играл в престижном оркестре Ди Адриано, участвовал в концертах. Айткешу был всего 21 год. Его ждало обеспеченное будущее, возможно, известность в чужой стране. Но музыкант тосковал по родине, ему снились родные степи. И услышанный по радио призыв Родины: «…Все, кто остались в плену у врага, не виноваты в том, что случилось. Соотечественники могут спокойно вернуться домой, где вас ждут. Возвращайтесь!» — принял всем сердцем. Айткеш вернулся в Алма-Ату.

Родственники считали его погибшим на войне, соотечественники видели в нем чужака. Недолго вкушал Айткеш радостей послевоенной жизни на Родине. Призывы Сталина оказались хитрой уловкой: Толганбаев разделил участь многих военнопленных, попал на Колыму как “враг народа” и “иностранный шпион”.

25 лет лагерей. За “колючкой” Айткеш не только руководил эстрадно-симфоническим оркестром ссыльных музыкантов, но и работал на лесоповале, добывал золото, кочегарил, стирал белье. И в этот раз уже в лагерях любимой Родины ему помогла выжить скрипка.

Вскоре после смерти Сталина его освободили. Несмотря на все пережитое, Айткеш Толганбаев (в свои уже тридцать четыре года) восстановился в качестве студента Алматинской консерватории (а помог ему в этом композитор Ахмет Жубанов). На выпускном экзамене он блестяще сыграл скрипичный концерт П. И. Чайковского. Вскоре газета «Советская культура» опубликовала статью выдающегося музыканта Иосифа Когана «Первая скрипка республики», где говорилось: «В исполнении казахской музыки особенно выявляется выработанный А. Толганбаевым исполнительский стиль, очень своеобразный, сочетающий классическую школу со спецификой национального музицирования».

Но судьба готовила Айткешу Толганбаеву новое испытание. Всю жизнь, вплоть до распада СССР, всемогущий КГБ преследовал А. Толганбаева, приклеив ярлык изменника Родины. Айткеш Толганбаев обращался во все инстанции, дошел до президента СССР Михаила Горбачева, но только в мае 1992-го прокуратура уже независимого Казахстана окончательно сняла с него клеймо предателя Родины. Этой минуты он ждал сорок лет и тридцать три дня.

Как бы сурово ни обходилась с ним Родина, сердце Айткеша не ожесточилось, он остался ее преданным сыном.

Дочь Айткеша Толганбаева – Саулета, тоже стала музыкантом и очень многое делает для того, чтобы сохранить память об отце. При ее участии создан республиканский благотворительный фонд «Орлеу» имени Айткеша Толганбаева, целью которого стало поощрение юных музыкантов.

Время возвращает имя первой скрипки народу. Сегодня имя Толганбаева внесено в золотой фонд казахстанского музыкального искусства.

Литература о нем:

Толганбаев А. Исповедь судьбы / лит. запись И. М. Саввина, С. А. Толганбаева.- Алматы: Жибек жолы, 2005.- 152 с.

Славные земляки [Текст]: (био-библиографическая памятка) / Семипалатинская универсальная библиотека имени Абая.- Семипалатинск: [б. и.], 1998.- 38 с.

Тампаева Г. Мелодия светлой жизни: (А. Толганбаева - музыкант, человек живущий в мире звуков)// Казахстанская правда.- 1996.- 10 янв.

Часнык Л. Первая скрипка Казахстана// Рудный Алтай.- 2004. - 16 нояб. - С. 4

Статья: Мади Раимова

(6.08.2022год)

https://www.facebook.com/groups/853382574717664/permalink/5423923567663519/?sfnsn=mo&ref=share

Тұңғыш Қазақстандық кәсіби скрипкашы,
Қазақстандағы скрипка мектебінің негізін қалаушы,
әкеміз - Әйткеш Толғанбайұлын еске алу кеші.
05.10.2022 жыл

Шакыру Презентация 2.1. (со статьи взять название).jpg

Еске алу кешінде
Умутгуль Бигозина

Еске алу кешінде
Умутгуль Бигозина

Еске алу кешінде
Рыскен және Умутгуль

Еске алу кешінде
Құсман аға

Еске алу кешінде
Рыскен, Умутгуль және Үміт

Қазақтың Паганиниіне құрмет пен тағзым!

05.10.2022 жылы Абай облысы Абай ауданы Қарауыл ауылында «Қаракөз» мейрамханасында елімізде ғана емес, Европада, Моцарт, Бах, Бетховен сияқты ұлы композиторлар шыққан елде олардың туындыларын шебер орындап, әрі қазақтың ұлттық әуендерімен тамсандырған еліміздің скрипка өнерінің негізін қалаушы, тұңғыш кәсіпқой музыкант Әйткеш Толғанбаевтың рухына бағышталып құран-қатым оқылып, ас берілді. «Қатал тағдыр тәлкегі» (Исповедь судьбы жестокой) атты естелік еңбегінің тұсаукесер салтанаты өтті. Әйткеш ағамыздың артында қалған тұяғы, қызы Сәулета Толғанбаева мен ет жақын туысы Үміткүл Сақтайқызы Биғозина осынау шараны мәнді де мағыналы өткізе білді. Осы Абай елінен түлеп ұшқан қыздарымыз Әйткеш Толғанбаев жайлы жан әкеге, туысқа деген сағынышын жұдырықтай жүрегіне сыйдырып ала келгендігі олардың толқи айтқан әр сөзінен байқалып тұрды.

Әйткеш ағамыздың сан-қырлы өмір жолы баршамызға қызық, әрі тағылым алар үлгі-өнеге. Рухани шараға аудан әкімі Нұржан Оразбекұлы, қоғамдық кеңестің төрағасы Төлеубек Аманғазы, мәслихат хатшысы Мақсат Нұрсұлтанұлы, ақын Төлеген Жанғалиев, Құсман Берлешов пен жұбайы Үміт Тәшенова, Елдар Оразалин, Малғаждар Жүнісжанов және Ырғызбай баба ұрпақтары мен ауданымыздағы Ж.Кәрменов атындағы саз мектебінің директоры Зағипа Әзімбаева, «Қаламқас» ансамблінің Тамара Көзбаева, Нағия Бұланбаева сынды өнер майталмандары қатысты. Аудан әкімі Нұржан Оразбекұлы өз сөзінде Әйткеш Толғанбаевтың 100 жылдығына орай кең көлемде атап өту жоспарда екендігін, фестиваль өткізу қуанышын жеткізді. Еске алу асына қатысқан ел ағаларының барлығы жылы естеліктермен бөлісіп, «Қаламқас» ансамблінің өнер майталмандары Әйткеш ағаның шығармашылығы, өнері жайлы тебірене сөз алды.

Жандос Әубәкір жазбасынан

Әйткеш туралы қысқаша айтсақ:

Ұлылар мекені атанған қасиетті Шыңғыстау топырағында 1924 жылы дүниеге келген Әйткештің жастайынан музыкаға қызығуы анасы, тамаша даусы бар әнші Бибісара Өтелбаеваның әсері болғанымен, ең бастысы Абай, Шәкәрім дәстүрінің зор ықпалы екендігі ақиқат. Әйткештің де арғы тегі Ырғызбайдан тарайды.

Ырғызбайдан Өскенбай, Мырзатай, Өсер, Жортар тараса, Өскенбайдан Құнанбай, одан Абай туса, Мырзатайдан Жұман-Толғанбай-Әйткеш тарайды. Шәкәрімнің Толғанбайға жиі келіп тұруы, кейіннен Әйткештің музыкалық аспаптарға, әсіресе скрипкаға қатты қызығуы осы Ұлылардан бастау алған қасиет.

Ауылға радио торабы келіп, онда Кеңес скрипка мектебінің шебері М.Полякиннің концертін еліте тыңдап барлық аспаптарда ойнап жүрген ол скрипкаға қатты қызығады. Оның арманын ағасы Балтақай орындап, өнерлі жасқа скрипка сатып әпереді. Бұл оның арманын ұштап, 1936 жылы Семейде көркемөнерпаздар байқауына қатысады. Қазылар құрамындағы Л.Хамиди, І.Жансүгіров оның нота білмесе де табиғи дарынын, өнерін жоғары бағалап, бірінші орынды жеңіп алады. Тіпті І.Жансүгіров суретімен қоса газетке ол туралы мақала жариялайды. Міне осы байқау мен ақ жол тілеген мақала Әйткештің жолын ашады. Л.Хамиди болса оны А.Жұбановқа жібереді.

Бұл ретте айта кететін ерекше бір жай бар: Ауылдан білім аңсап, өнер қусам деп келген Әйткештің жасы ол кезде 12 де, яғни кәсиби білім алуға оның жасы жетпейтін еді. Сол себептен де жасын 14 де деп өзгертіп алып, 1936 жылы Алматыдағы музыкалық-драмалық техникумқа түсіп, Ленинградтан жер ауып келген И. Лесманның шәкірті атанады. И.Лесман бір естелігінде: «Өмірде бірінші рет осындай алғыр, дарынды оқушыны кездестіріп отырмын»,- деп оның талантын жоғары бағалаған екен. Әйтсе де дарынды жігіттің арманын соғыс бұзады.

Жасын үлкейтіп алған Әйткеш замандастарымен бірге 1942 жылы соғысқа аттанады. Күн сайын ауыр шайқастарды басынан өткеріп, атқыштар мен пулеметшілер ротасында, сосын зеңбіректің оқтаушысы болып, қан майданның ортасында жүрсе де, санитарлық бөлімде жүк арасына тығып қойған скрипкасын алып, ұрыстан әбден қалжыраған жауынгерлерге түрлі музыкаларды ойнап беріп, көңілдерін аулап та жүреді. Кезекті қанды соғыстың бірінде Моздок түбінде (Солтүстік Осетия) аяғынан жараланып, қоршауда қалып, жаудың тұтқынына түседі. Бірақ оның өнері оны ажалдан алып қалады. Басында өзі қаламаса да неміс офицерлерінің айтуымен скрипкада ойнап, оларды таң қалдырады. Талай таяқты да жейді, қаншама рет қашпақ та болады.

Әйткеш жау қолында тұтқын бола жүріп, Фрайбург, Берлин, Вена, Торонто, Рим қалалары мен Польша, Франция елдеріндегі тұтқындардың күшімен қойылатын концерттерде Бах, Моцарт, Бетховен, Шуберт, Верди, Паганини, Вибальди, Чайковский және тағы басқа да ұлы композиторлардың классикалық шығармаларын орындап, скрипкаға өңдеп дайындаған «Елімайды» да тартып, өнерімен туған жерге деген сағынышын білдіріп жүреді.

1945 жылы соғыс аяқталған соң Рим елшілігінде қызметке қалдырылады. Әйтсе де оның бар арманы туған жерге қайту еді. Сол кезде Сталиннің: «Соғыс жағдайы болғандықтан жау қолында тұтқында болғандардың кінасы жоқ, олар елге алаңсыз елге қайтуға болады. Оларды Отаны, аналар мен әйелдері, аға-қарындастары, ұлдары мен қыздары күтіп отыр, қайтыңыздар»,- деген Жарлығын естіп, туған жеріне 1946 жылы оралады. Елге келген соң шығармашылықпен айналысып, қазақ зиялыларымен араласып, Алматы мемлекеттік консерваториясына оқуға түседі.

Әйтсе де Әйткеш тұтқында болса да, Отанын сатқан адам ретінде 25 жылға сотталып, айдалып кете барады. 9 жылдай өмірі Колымада өтіп, түрмеде адам шыдай алмастай жантүршігерлік оқиғалардың куәсі болады. Небір қиындықты басынан өткерсе де скрипкасын тастамаған қазақтың тұңғыш кәсіби скрипкашысы еліміз тәуелсіздігін алғаннан кейін, қаншама шындық іздеуінің, еліне деген адалдығын дәлелдеуінің арқасында, өзі: «Бұл күнді 40 жыл, 33 күн күттім»,- дегеніндей 1992 жылдың мамырында Қазақстан Республикасы Бас прокуратурасының шешімімен «1920-1950 жылдардағы саяси қуғын-сүргін құрбаны» деп танылып, толық ақталып шығады.

Әйткеш Толғанбаев 1995 жылы өмірден озып, өз аманатымен туған жері, кіндік қаны тамған Шыңғыстауда, Қарауылда әке-шешесінің қасына жерленген.

Қызы Саулета Әйткешқызы әкесінің шығармашылық өмір жолын насихаттау жолында көптеген еңбектер жасап жүргенін айта кетуміз лазым.

Әйткештің «Қатал тағдыр тәлкегі» (Исповедь судьбы жестокой) атты естелік еңбегі мен ол туралы түсірілген 7 сериялы «Музыкант» атты фильмнің маңызы ерекше. Әйткеш Толғанбаевтың естелік кітабын 2000 жылдары жарыққа шығару ісіне қазіргі Қазақстан Жазушылары Одағы басшысы Ұлықбек Есдәулеттің әсері болғанын естідік. Қазіргі таңда да осы кітапты қайыра шығару бағытында жұмыстар жоспарлануда.

Түйін:Абай, Шәкәрім, Мұхтар сынды алыптар дүниеге келген туған топырақтан десек, ұлылар елінде Әйткеш Толғанбаевтай жүз жылда бір туатын тума таланттар сол сөзіміздің айғағындай. Әйткеш атамыздың артында сөзі мен ісі келіскен, ақылы көркіне сай қызы Сәулетасы бар, соған шүкір дейміз.

Скрипканың құдіретті үнімен Еуропалықтарды тәнті еткен өнерпаз Әйткеш Толғанбаевтың есімі кейінгі ұрпақ жадында мәңгіге қалары сөзсіз.

#ulylarelininurpaqtary

Anar SÄRSENBİNA,

ҚР Журналистер одағының мүшесі,

«Ақпарат саласының үздігі» төсбелгісінің иегері

06.10.2022 жыл

Еске алу кешінде
Саулета Әйткешқызы және Умутгуль

ПРЕЗЕНТ 12 Кусман аганын кешти откизуы.jpg

Ә. Толғанбаевты еске алу кешінде
Құсман ағаның жүргізу сәтінен

Еске алу кешінде
Саулета Әйткешқызы

Абай ауданының әкімі - Нұржан Оразбекұлының қатысуымен,
Ә. Толғанбаевты еске алу кеші.

Еске алу кешінде

Еске алу кеші!

Еске алу кешінде
Толғанбаева Саулета Әйткешқызы

Еске алу кешінде!

Еске алу кешінде!

Еске алу кешінде!

Қонақта

Умутгуль Бигозина
06.10.2022 жыл

Респект и уважение Казаху-Паганину!

05.10.2022 в селе Караул Абайского района Абайской области Абайской области в стране где великие композиторы такие как Моцарт, Бах, Бетховен мастерски исполнили свои произведения и исполнили с казахскими национальными песнями Коран был прочитали и подали еду, посвящённую духу Айткеша Толганбаева, основатель скрипичного искусства страны. Состоялась презентация памятного произведения «Суровая судьба жестока» (признание жестока). Копыто брата Айткеша, его дочь Саулета Толганбаева и его близкая родственница Умиткуль Сагиевна Бигозина смогли провести это мероприятие со смыслом и содержательным. Наши дочери, окончившие Абай, смогли выразить свою тоску по родственнику Айткешу Толганбаеву.

Цифровой жизненный путь брата Айткеша интересен всем нам, и это пример, который можно практиковать.

Духовное мероприятие - аким района Нуржан Оразбекулы, председатель Общественного совета Толеubeк Амангазы, секретарь Маслихата Максат Нурсултанулы, поэт Толеген Жангалиев, Кусман Берлешов и его супруга Умит Ташенова, Эльдар Оразалин, Мал газдар Жунисжанов и Ыргызбай Баба Дж в нашем районе и поколениях. На критических выступлениях посетили директор школы Карменова глини Загипа Азимбаева ансамбля "Каламкас" Тамара Козбаева и Нагия Буланбаева. Аким района Нуржан Оразбекулы в своем выступлении высказал, что запланировано празднование 100-летия Айткеша Толганбаева и радость проведения фестиваля. Все братья страны, участвовавшие в поминальном ужине, поделились теплыми воспоминаниями и рассказали о творчестве и искусстве ансамбля "Каламкас" Айткеш брат.

Из поста Жандос Әубәкір

Расскажем коротко об Айткеше:

Хотя Айткеш, родившийся в 1924 году в священной земле Гынгыстау, земле великих, находилась под влиянием ее матери, Бибисары Отельбаевой, обладающей великолепным голосом, главное, что традиция Абая и Шакарим имеет большое влияние. Другая фамилия Айткеша тоже родом из Ыргызбая.

Ыргизбай не растёт, Мирзатай растет, Жортар распространяется, Кунанбай не растет, Абай рождается, Джуман-Толганбай-Айткеш распространяется из Мырзатая. Частый визит Шакарима в Толганбай, а затем острый интерес Айткеша к музыкальным инструментам, особенно к скрипке, является особенностью, которая возникла от этих Великих.

В деревню, где М - мастер Кенесской скрипичной школы. Слушая концерт Полякина на даче и играя на всех инструментах, он очень интересуется скрипкой. Свою мечту исполнил брат Балтакай и купил скрипку для талантливого молодого человека. Она мечтала поучаствовать в художественном конкурсе в Семипалатинске в 1936 году. Я на посту присяжных. Хамиды, я. Жансугуров не знает своих нот, но ценит свой природный талант, искусство и занимает первое место. Даже если я. Жансугуров публикует статью о нем в газете. Вот эта статья с пожеланиями удачи откроет путь в Айткеш. Л. Хамиди если это он А. Жубанов ему шлёт.

На этот раз можно сказать особенное: Айткешу, приехавшему из деревни учиться и заниматься искусством, тогда было 12 лет, то есть для профессионального образования он был недостаточно взрослым. По этой же причине он сменил возраст на 14, а в 1936 году поступил в музыкально-драматический техникум в Алматы и переехал из Ленинграда. Ученик лесман будет назван. И. Лесман в одной мемуаре сказал: «Впервые в жизни встречаю такого талантливого ученика», и оценил его талант. Однако война разрушает мечту талантливого парня.

Выросший Айткеш пошел воевать со своими современниками в 1942 году. Солдатам, которые каждый день переживали тяжелые бои, в тире стрелков и пулеметников, потом стрелка стрелка, и в разгар кровавой бани, но в санитарном отделе, взял скрипку, спрятанную в грузе и сделал j ок боя играет разные музыка и развлекает их. В одной из очередных кровавых войн, Моздок дно (Северная Осетия) был ранен в ногу, огорожен и захвачен врагом. Но его искусство заведёт его на смерть. Хотя он сначала не хочет, но играет на скрипке, по мнению немецких офицеров, и удивляет их. Он ест много палок и много раз убегает.

Бах, Моцарт, Бетховен, Шуберт, Верди, Паганини, Вена, Торонто, Рим и Польша, Франция, Бах, Моцарт, Бетхован, Шуберт, Верди, Панганини, Вибальди, Чайковский и другие исполнили классические произведения великих композиторов, отредактировали и подготовили ф или скрипка, тоже нарисовала "Элимай", выражая своим творчеством тоску по родному краю Прогулка начинается.

После окончания войны в 1945 году его бросили на службу в Римское посольство. Однако единственной его мечтой было вернуться на родную землю. В то время Сталин говорил: «В связи с военнопленными врага нет вины, они могут вернуться в страну без беспокойства. Ждут родину, матерей и жён, братьев и сестер, сыновей и дочерей, возвращаются домой, услышав заявление, "и возвращаются на родную землю в 1946 году. Приехав в страну, он будет заниматься творчеством, общаться с казахстанскими интеллектуалами, учиться в Алматинской государственной консерватории.

Однако Айткеш находится в СИЗО, его посадят на 25 лет как человек, продавший родину. Он провел около 9 лет в Колме, а в тюрьме станет свидетелем невыносимых событий. Первый казахский профессиональный скрипач, который не отказался от скрипки, несмотря на трудности, благодаря поиску правды и доказанию верности своей стране после обретения независимости нашей страны, сказал: «Я ждал этого дня 4» 0 лет и 33 дня",- эй, в Май 1992 года по решению Генпрокуратуры РК признан «жертвой политических преследований в 1920-1950-х годах» и будет полностью оправдан.

Айткеш Толгамбаев скончался в 1995 году, и был похоронен рядом с родителями в Чынгыстау, где родился с кровью.

Надо сказать, что ее дочь Саулета Айткешқызы проделала большую работу по продвижению творческой жизни отца.

Особое значение имеют памятные памятные слова Айткеша «Суровая судьба» (признание жестокое) и 7-серийный фильм «Музыкант». Мы слышали, что на издание книги-мемуаров Айткеша Толганбаева в 2000 году повлиял действующий глава Союза писателей Казахстана Улугбек Эсдаулет. В настоящее время планируется работа по выпуску этой книги.

Резюме: Абай, Шакарим, Мухтар и родная земля, рожденная критикой, в стране таких великих людей, как Айткеш Толганбаев, рожденный раз в сто лет, тому доказательство. За нашим дедушкой Айткешем стоит дочь Саулета, слова и дела которой согласуются, и мы благодарим его за это.

Имя Айткеша Толганбаева, который порадовал европейцев мощным голосом скрипки, обязательно останется в памяти следующего поколения.

#ulylarelininurpaqtary

Анар САРСЕНБИНА,

Член Союза журналистов Казахстана,

Владелец бюджета «Лучшее в информационной отрасли»

06.10.2022 год

Сарсенбина Анар Жаңабайқызының өмірбаяны

Сарсенбина Анар Жанабаевна 1974 жылы 9 тамызда ШҚО, Абай ауданында дүниеге келген.Тәуелсіздіктің таңы атқан 1991 жылы Құндызды ауылындағы Құндызды (қазіргі Шәкір Әбенов атындағы) орта мектебін тәмәмдады. 1987 жылы М.Әуезовтің 90 жылдық тойында өткен айтыстың ІІ- орын иегері. Мектепте оқып жүргенде қоғамдық жұмыстарға белсене атсалысты. «Мұрагер» өнер отауының мүшесі болды. Мектепте Қыздар советінің председателі мен «Жас қалам» газетінің редакторы қызметін атқарды. Аудандық газет пен облыстық газеттерге, республикалық «Пионер» журналы мен «Қазақстан пионері» газеттеріне мақалалары мен өлеңдері жарық көрген. Арман арқалаған ол 1991жылы Семейдің Шәкәрім атындағы педагогикалық институтының филология факультетіне оқуға түсіп, үздік бітіріп шығады. 1993 жылы Семей қаласындағы №31 мектепте қазақ тілінің мұғалімі. 2007 жылы ШҚО, Абай ауданы, Абай мектеп-лицейіне тәлімгер, қазақ тілінің мұғалімі және аудандық «Абай елі» газетінің штаттан тыс тілшісі қызметін атқарды. 2017 жылы Семейдің Шәкәрім атындағы Университетінің Журналистика факультетін Үздік бітіріп шықты.2010 жылы аудандық «Абай елі» газетінде тілші. 2010 жылы Абай Құнанбаевтың 65 жылдығына орай өткізілген аудандық «Өлеңге әркімнің-ақ бар таласы» жыр-мүшәйра байқауында жүлделі ІІ-орын иеленді. 2012 жылы аудан әкімінің «Жылдың үздік журналисі» номинациясын иеленіп, «Алтын сақа» және арнайы Дипломмен марапатталды. 2012 жылдан газетте жауапты хатшы, журналист қызметіне көтерілді. 2016 жылы облыстық байқауларға қатысып, жүлделі орындардың иегері. Облыс әкімі Даниал Ахметовтің жүлдесі үшін өткізілген Журналистер арасындағы Байқауда жеңімпаз атанып, өңір журналистикасын дамытуға қосқан үлесі үшін «ӨҢІРДІҢ ЖӘНЕ ЕЛДІҢ ТІРЕГІ» номинациясының иегері. 2016 жылы Алматы қаласында өткен Журналистер арасындағы республикалық «Жақсылықтың баспасөз қызметі» байқауына қатысып жеңімпаз атанды. 2017 жылы облыстық «Мемлекеттік тіл және БАҚ» байқауының І-орын иегері. Аудандық «Мәдениет және тілдерді дамыту» бөлімінің ұйымдастыруымен жыл сайын өтетін «Тіл айлығына» белсене қатысып, мемлекеттік тілдің қолданысы жайлы пікір-ойларын ашық айтатын тіл жанашыры. Абай ауданының тарихи-өлкетану мұражайында «Тәуелсіздік жылдарында» атты көрмеге Анар Сарсенбинаның өмірі мен шығармашылығы қойылған. Қазіргі таңда аудандық апталық «Абай елі» қоғамдық-саяси газеті редакциясында жауапты хатшы, журналист. Әр жылдары аудан әкімінің Алғыс хаттарымен және облыстық «Nur Otan» партиясының Алғыс хаттарымен , Дипломдарымен марапатталған. Журналист Сарсенбина Анардың мақалалары облыстық «Дидар», «Ертіс өңірі», «Семей таңы», республикалық «Ресми фактор» газеттерінде жиі жарияланып тұрады. Журналистика факультетінің студенттеріне практика жетекшісі болып, ақыл-кеңестерін айтып, тәжірибесімен бөлісіп отырады. 2021 жылы Қазақстан Республикасы Парламентінің Мәжілісі мен мәслихаттар депуттарының сайлауында танытқаны үшін елбасымыз Н.Ә.Назарбаевтың Алғыс хатымен марапатталды. 2021 жылы қоғам игілігіне жасап жатқан қызметі мен өзгелердің қиындығын шынайы жүрекпен сезініп, жан жылуымен бөліскені үшін Нұрсұлтан Назарбаев қорының директоры Дариға Назарбаеваның Алғыс хатымен марапатталды. Сарсенбина Анар журналистер арасындағы байқаулардың жеңімпазы. Журналистерге арналған республикалық вебинар-семинарларға қатысып, өз білімін жетілдіріп отырады. Журналистика саласындағы ұзақ жылғы тәжірибесінің арқасында 2016 жылы өзі баспадан шығарған «Ұлылар елінің ұрпақтары» журналын қайта жаңғыртып бүгінгі заман талабына сай Инстаграм парақшасынан «Ulylar elіnіn urpaqtary» электрондық журналын ашып отыр. Үлкенге ізет, кішіге қамқор болып, Алдағы уақытта сайт ашу, ютуб канал ашпақ ниетте. Журналистика саласының майталманы. Қазақстан Республикасы Журналистер Одағының мүшесі. ҚР «Ақпарат саласының үздігі» төсбелгісінің иегері. 2022 жылы Қазақстан Президенті Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаевтың Алғыс хатымен марапатталған. Облыс әкімінің орынбасары А.Мұхамедчиновтың Алғыс хатын иеленген. Сарсенбина Анар отбасылы. 4 бала тәрбиелеп отырған ана.